Aandacht is ons meest intieme bezit, vindt 'machofilosoof' Matthew Crawford
‘Macho-filosoof’ Matthew Crawford ziet ze overal: opdringerige prikkels die onze aandacht willen omzetten in geld. Dat is verontrustend, want aandacht is ons meest intieme bezit, evenveel waard als schone lucht en water. ‘Zonder aandacht kun je niet nadenken of genieten. We moeten de wereld buiten ons hoofd heroveren.’
In de business lounge van het Parijse vliegveld Charles de Gaulle vielen voor Matthew Crawford, filosoof en motormecanicien, enkele puzzelstukjes op hun plaats. ‘Wat een rust,’ dacht Crawford, die nooit businessclass reist. ‘Wat een stilte. Hier kun je tenminste nadenken en een beetje om je heen kijken.’
Hoe anders gaat er aan toe op de rest van het vliegveld. Overal reclames en tv-schermen die om je aandacht schreeuwen. Medereizigers zijn verscholen achter hun tijdschrift of smartphone om te ontsnappen aan het bombardement van aandachtstrekkers. Niemand staat open voor een gesprekje of een ontmoeting. Iedereen sluit zich af van de wereld en is in gedachten ergens anders dan waar zijn lichaam zich bevindt.
En toen zag Crawford ze overal: opdringerige prikkels die onze aandacht willen omzetten in geld.
En toen zag Crawford ze overal: opdringerige prikkels die onze aandacht willen omzetten in geld. In cafés wedijveren tv-schermen om de aandacht van je drinkmaatjes. Op de handgrepen van de roltrap staan advertenties. Als je bij de geldautomaat een paar seconden op je geld moet wachten, krijg je een commercial te zien. Zelfs op de bakken waarin je je sleutels en telefoon moet leggen als je door de beveiliging van een luchthaven gaat, beveelt een bedrijf cosmetica aan.
En het kan nog opdringeriger: in stadsbussen van Seoul wordt de geur van donuts de ruimte in gespoten als deze vlakbij een filiaal van Dunkin’ Donuts stopt, zodat je zin krijgt in hun zoetige deegwaar – een reclamecampagne die geen maatschappelijke verontwaardiging ontlokte, maar werd beloond met een prijs voor ‘het beste gebruik van ambient media’.
‘Ik begon in te zien hoe indringend en alomtegenwoordig deze aandachtstrekkers zijn,’ zegt Matthew B. Crawford. ‘Het vangen en vasthouden van onze aandacht is een cruciaal aspect van het kapitalisme geworden. Onze aandacht heeft commerciële waarde, en de geraffineerde manier waarop deze wordt geoogst – vaak tegen onze wil in – is verontrustend. Want aandacht is ook het meest intieme dat je bezit: het bepaalt waarmee je je geest vult, waarover je nadenkt, hoe je de wereld tot je neemt. Aandacht is het fundament van ons geestelijk leven.’
Glasblazers
Matthew Crawford – reparateur van oude motorfietsen, filosoof aan de Universiteit van Virginia en auteur van de wereldwijde bestseller The Case for Working with Your Hands, zie kader – besloot een boek te schrijven over de ‘aandachtscrisis’ die de moderne mens teistert. Vijf jaar later is het klaar: De wereld buiten je hoofd, dat volgende week in Nederland verschijnt.
Voordat u uw aandacht weer op uw smartphone of iets anders richt: Crawford schreef niet het zoveelste boek over onze obsessie met social media, de teloorgang van onze intellectuele vermogens of de manipulaties van het consumentenkapitalisme. Nee, De wereld buiten je hoofd graaft een paar lagen dieper.
Crawford wilde weten hoe het zover heeft kunnen komen. Zijn zoektocht bracht hem tot de Verlichting, die ons volgens hem opzadelde met een verkeerd beeld van de mens en hoe wij ons verhouden tot de wereld. Crawford richt zijn pijlen dan ook niet op Steve Jobs of Mark Zuckerberg, maar op René Descartes, Immanuel Kant en John Locke.
Het is tijd voor een herijking, zegt de rustig en zorgvuldig formulerende Crawford. ‘We moeten de wereld buiten ons hoofd heroveren.’ Hoe, dat leren we van de tientallen filosofen en schrijvers die hij citeert en niet in de laatste plaats van glasblazers, ijshockeyspelers, bistrokoks, motorrijders en orgelbouwers.
U pleit voor het beschermen van onze aandacht, zoals we ook schone lucht en water beschermen.
‘We lijken niet te beseffen dat aandacht een essentiële en eindige bron is, net als lucht en water. Essentieel, want zonder aandacht kun je niet nadenken of ergens van genieten. Eindig, want wie constant wordt afgeleid, raakt uitgeput. We worden niet alleen op straat... Lees verder op vn.nl