Van barricade naar bedrijf
De wereld verbeteren zonder aan welvaart in te leveren, dat wil ondernemer Aart van Veller. Hierin is hij niet zo principieel als zijn voormalige hippie-ouders. ‘Je moet het voor consumenten supermakkelijk maken om een duurzame stap te zetten.’
Zomaar een zaterdagmiddag, augustus 2015. Het vlakke, groene Texelse landschap bij het afgelegen Oosterend baadt in overvloedig zonlicht. De wind laat de zuring en het hoge gras weelderig golven. Tegen een helblauwe lucht, draaien loom de wieken van een eeuwenoude molen. Hoogzomer in een Hollands paradijs.
Op de veranda van een voormalige boerderij praten twee ouders en hun zoon over idealisme en de wereld verbeteren. Over verzet tegen het systeem en aanjagen van vernieuwing.
De ouders waren hippies. ‘En óf we dat waren,’ zegt Lida Vlaming (59). ‘Het was flowerpower voor en na. We verbouwden macrobiotisch eten en woonden met een leefgemeenschap in een kraakpand, uiteraard met lekkend dak.’ Ook de ogen van haar toenmalige geliefde Hans van Veller (63) lichten op bij het ophalen van die goede oude tijd. ‘We hadden lang haar en bezaten niet veel meer dan een matras en twee sinaasappelkistjes. En natuurlijk een pick-up, want we draaiden altijd muziek: Joni Mitchell, Crosby, Stills, Nash & Young. Fan-tas-tische tijd.’ Hans was muzikant, Lida verpleegster. Nu werken beiden in de geestelijke gezondheidszorg.
Hoe anders lijkt hun zoon, Aart van Veller (30). Hij is een succesvol ondernemer en richtte diverse bedrijven op, waaronder het snel groeiende Vandebron dat groene energie (met name windenergie van boeren) direct van de bron aan huishoudens en bedrijven verkoopt. Hij studeerde economie, presenteerde een programma over klimaatverandering op MTV en bezocht als jongste Nederlandse deelnemer ooit het World Economic Forum in Davos. Invloed heeft hij ook: dagblad Trouw plaatste hem op de zevende plaats van de Duurzame 100. Voor hem niet de Volkswagen Kever, waarin zijn ouders door Europa toerden, maar een Tesla Model S, een elektrische limousine van pak ’m beet drie modale jaarsalarissen.
Alle drie zijn idealist. Zo demonstreerden Lida en Hans tegen kernenergie (Doodewaard!), waren ze actief bij Lekker Dier en scandeerden ze op de Dam ‘geen woning, geen kroning’. Aart heeft nog nooit gedemonstreerd (‘dat vind ik zo negatief’), maar richt bedrijven op die duurzaamheid bevorderen. Voor de ‘protestgeneratie’ van Lida en Hans was idealisme een levensopdracht, voor Aart en de ‘praktisch idealisten’ van nu moet het wel leuk blijven, anders beginnen ze er niet aan. ‘Je wilt uitstralen dat je een movement bent die gaaf, fun én rendabel is,’ zei Aart ooit tegen VN. ‘Alleen dan willen mensen erbij horen.’
Hoe kijken deze representanten van zulke verschillende tijdgeesten aan tegen elkaars idealisme? Wat hebben de hippies van toen en de feestidealisten van nu met elkaar gemeen? Wie bereikt het meest?
Wat was destijds de kern van jullie idealisme?
Lida: ‘Afzetten tegen mijn ouders. Ik kom uit Oosterend dat “het Jeruzalem van Texel” werd genoemd en ben ooit de kerk uitgejaagd omdat ik een rok met een gulp droeg.’
Hans: ‘We wilden een andere wereld, een nieuwe manier van omgaan met elkaar. We lieten een andere realiteit zien: dat er meer is dan luxe, financiële zekerheid en een mooie carrière. Dat niet welvaart, maar geluk het belangrijkste is. En we waren natuurlijk tegen de oorlog in Vietnam, tegen het kapitalisme, en stemden zo links mogelijk – CPN dus.’
Aart: ‘Toen ik jong was, wilde ik vooral succesvol zijn en werken bij ABN Amro of zo. Op mijn zeventiende las ik het rapport van de Club van Rome, en begreep ik dat het geen zin heeft om rijk en succesvol te zijn als er geen leefbare aarde meer is. Op de vrijeschool hield ik als eindopdracht…’
Lida: ‘O ja, dat was zo leuk.’
Aart: ‘… een dialoog met mezelf als succesvol ondernemer. Ik droeg een pak en ging de laatste Concorde halen. Dit supersonische vliegtuig zou nooit meer kunnen vliegen omdat alle grondstoffen waren verbruikt. Toen deed ik m’n stropdas af en zei: “Maar het kan ook anders!” Met technologie en een andere inrichting van onze economie, kunnen we onze welvaart behouden én het milieu redden. Dat geloof ik nog steeds. Ik gebruik bedrijven om de wereld te verbeteren. Ik maak aantrekkelijke producten die mensen verleiden het goede te kiezen. Ik wil laten zien dat duurzaamheid niet over minder gaat, maar over anders en beter.’
Tussen jullie activisme bestaan grote verschillen. Als Aart – zoals hij nu is – destijds naast jullie kraakpand woonde, hadden jullie hem verketterd. Hij is een welgestelde kapitalist, jullie waren bezitloze anti-kapitalisten.
Lida: ‘Zo zie ik het absoluut niet. Voor Aart is geld geen doel maar een middel. Hij zet zich in voor het klimaat en gebruikt andere methoden dan wij. Dat hij geld heeft maakt niet uit, zijn drive is net zo idealistisch.’
Hans: ‘Ik voel geen enkele generatiekloof met mijn kinderen, hoewel er natuurlijk opvallende verschillen zijn: wij wilden met zo min mogelijk bezit leven, terwijl jongeren van nu een huis kopen en het door Ikea laten inrichten. Maar veel belangrijker vind ik de vraag wat je doel in het leven is. Wil je zoveel mogelijk geld verdienen of wil je iets zinnigs doen in de wereld en deze verbeteren? Aart kiest voor het laatste, en dat hebben wij ook altijd gedaan.’
Aart: ‘Eens, maar ik begrijp de vraag wel. Jullie wilden “het systeem” – de maatschappelijke en economische verhoudingen – omverwerpen, ik wil het voor me laten werken. Kapitalisme is effectief en heeft ongekend veel welvaart gecreëerd. Met dat systeem kun je consumenten ook producten laten kiezen waar de wereld beter van wordt. Je kunt bijvoorbeeld demonsteren tegen kolencentrales, maar je kunt ook een bedrijf oprichten en mensen groene stroom aanbieden, zoals Vandebron doet. Niet vechten tegen het kapitalisme, maar het inzetten voor het goede. Dat is veel effectiever.’
Daarmee verdwijnen de uitwassen van het kapitalisme niet. Zolang kolen goedkoop zijn, blijven kolencentrales bestaan.
Hans: ‘Je hebt zowel barricaden als bedrijven nodig. Ieder moet zijn eigen rol spelen, je kunt niet de hele wereld op je schouders nemen. Aart biedt alternatieven, anderen demonstreren.’
Lida: ‘Wat Aart en zijn generatie doen, komt voort uit ons protest. Wij hebben de boel opengebroken door op de barricaden te staan, waardoor het mogelijk is om alternatieven te ontwikkelen. Zoals windenergie die je niet bij een groot, machtig bedrijf koopt dat de boel loopt te flessen met allemaal managers die stinkend rijk worden, maar gewoon bij een eerlijke boer uit je buurt.’
Hans: ‘Je moet het in de tijdgeest zien: toen waren mensen ervoor in om het radicaal anders te doen, nu niet. Aart heeft een goed antwoord gevonden op de problemen van deze tijd, qua oplossing en strategie.’
Maar dat leidt niet tot een ‘systeemverandering’, iets waarover in de jaren ’60 en ’70 veel werd nagedacht en waar mensen voor op de barricaden gingen.
Aart: ‘Wij veranderen wél het systeem. Vandebron schudt de grote energiemaatschappijen wakker, omdat wij klanten wegpikken: boeren leveren graag energie aan ons omdat ze bij ons meer verdienen. Ken je het boek van Joris Luyendijk over de banksector? Het schetst een inktzwart beeld en je kunt je afvragen: waarom demonstreert niemand, waarom verandert er niets? Maar er verandert wel degelijk iets: mensen stappen over naar Triodos Bank. Als consument kun je de wereld verbeteren en ondernemers zoals wij bieden die mogelijkheid.’
Denken jullie nooit: ‘Lieve jonge wereldverbeteraars, word eens boos!’
Hans: ‘Nee, ik vind ze juist heel slim. Boosheid is geen goede drijfveer, daar word je moe van en het vernauwt je denken.’
Lida: ‘Ik vind ze juist heel krachtig. Wij sloegen hard op de trom, zij gaan gewoon stilletjes aan de slag.’
Als idealisme ‘fun’ moet zijn, is er geen plek voor een ongemakkelijke waarheid. Wie klimaatverandering wil stoppen, moet anders consumeren, maar ook minder. Als we groene energie gebruiken maar nog steeds elk jaar met het vliegtuig op vakantie gaan, verandert er niets.
Aart: ‘Dat ben ik niet met je eens. Ten eerste denk ik dat... Lees verder op Blendle (€).
