Lego maar dan plantaardig, van Hollandse makelij
Wat de Deense speelgoedreus Lego in 2030 voor elkaar wil krijgen, kan een Nederlands bedrijf nu al: bouwblokjes produceren van volledig plantaardige grondstoffen. Dit najaar moeten ze in de winkel liggen.
Lego-blokjes zijn oerdegelijk en gaan generaties mee. Toch zijn ze niet echt duurzaam, want ze worden gemaakt van aardolie. Lego produceert jaarlijks 90 duizend ton aan plastic speelgoed en dat vereist een veelvoud aan olie. Daarom kondigde Lego twee jaar geleden aan om vanaf 2030 al zijn speelgoed te maken van bioplastics met plantaardige grondstoffen. Het bedrijf investeert 135 miljoen euro in de zoektocht naar bioblokjes en trekt tientallen onderzoekers aan. De speelgoedreus wil zo koploper in duurzaam speelgoed worden.
De Denen rekenden buiten de Nederlandse ondernemers Steven van Bommel en Robert de Waal. Zij zeggen nu al bouwblokjes te kunnen produceren met suikerriet als grondstof. Van Bommel is directeur van BanBao Europe, een dochter van het Chinese BanBao, dat onder meer bouwblokjes verkoopt die sterk lijken op die van Lego. De Waal is directeur van BioPromotions, een bedrijf gespecialiseerd in bioplastics dat eerder een volledig biologisch afbreekbare golfbal maakte. Ze richtten een joint venture op die voor BanBao de duurzame bouwblokjes gaat produceren. 'Made in the Netherlands' zal er op de dozen staan, want de fabriek staat in het Zuid-Hollandse Ter Aar.
10 miljoen blokjes
'De tests zijn afgerond, de mallen worden momenteel gemaakt en eind juni start de productie', zegt van Bommel. 'We willen dit jaar 10 miljoen blokjes maken, wat gelijk staat aan 50 tot 60 ton.' Tien miljoen is een fractie van de 2,5 miljard blokjes die BanBao jaarlijks in China produceert (Lego produceert er jaarlijks overigens 70 miljard). De duurzame blokjes zullen in de winkel even duur zijn als BanBao's conventionele steentjes. Van Bommel: 'We willen dat duurzaam speelgoed betaalbaar is voor iedereen. Anders krijg je hetzelfde als met biologische kipfilets in de supermarkt: duurzaamheid is alleen weggelegd voor consumenten met een dikke beurs.'
De blokjes worden gemaakt van suikerriet, zegt De Waal. 'We kopen onze grondstof van het Braziliaanse bedrijf Braskem. Zij leveren polyethyleen op basis van suikerriet, ook wel Green PE genoemd, dat we in onze fabriek in Ter Aar bewerken tot speelgoedblokken.' Is het zo simpel? Waarom doen andere bedrijven niet hetzelfde? 'Steentjes van Green PE zijn vrij zacht. Wij hebben drie jaar onderzoek gedaan voordat we de blokjes zo konden maken dat ze niet te onderscheiden zijn van de aardolie-variant. De crux is de toevoeging van een aantal plantaardige bestanddelen.' Welke dat zijn, wil Van Bommel niet zeggen. 'Dat is het geheim van de smid en daar hebben we patent op aangevraagd.'
Ironisch genoeg heeft BanBao jarenlang met Lego in de clinch gelegen over patenten: de Denen vonden dat de steentjes van BanBao teveel op die van Lego leken. In 2011 oordeelde een Nederlandse rechter dat BanBao al het op Lego lijkende speelgoed uit de handel moest halen omdat het inbreuk pleegde op de auteursrechten van Lego. Niet lang daarna bereikten de kemphanen een overeenkomst: BanBao zou duidelijker de eigen merknaam op de producten voeren. Lego wil niet reageren op de nieuwe duurzame steentjes van BanBao. 'Het is niet aan ons de producten van concurrenten te beoordelen', laat een woordvoerder weten.
Braziliaans oerwoud
Hoe duurzaam zijn BanBao's groene blokjes? Gaat er geen Braziliaans oerwoud tegen de vlakte om het suikerriet te verbouwen? De Waal: 'Onze grondstof is een bijproduct van suikerriet. Ongeveer 70 procent van suikerriet is geschikt voor consumptie. Van de resterende 30 procent kun je bioplastics of andere producten maken. Nu wordt dat bijproduct in brand gestoken, maar wij maken er speelgoed van. Er is dus ook geen concurrentie met voedselproductie, zoals met maïs als grondstof het geval kan zijn.' De steentjes vergaan overigens niet uit zichzelf. Je kunt ze dus niet op de composthoop gooien. Ze zijn wel te recyclen.
Kloppen de claims van BanBao? Christiaan Bolck, programmamanager biobased materials bij Wageningen Food & Biobased Research, heeft de blokjes niet onderzocht maar zegt dat het relaas 'in theorie heel goed mogelijk is'. Bolck: 'Met bioplastics kun je de moleculen van plastic die gemaakt zijn op basis van aardolie volledig nabouwen zonder dat een gebruiker het verschil merkt. Wat BanBao doet is geen raketwetenschap, maar de duivel zit in de details: het kan een flinke zoektocht zijn om bioplastic zo te maken dat het volledig aan de productie-eisen voldoet. Daar is BanBao kennelijk in geslaagd.'
Primeur
Toeleverancier Braskem is volgens Bolck 'een gerenommeerd bedrijf met betrouwbare duurzaamheidscertificaten'. De uitvinding waar BanBao patent op aanvraagt - de plantaardige toevoeging die de blokjes een aanvaardbare kwaliteit geeft - kent hij niet, maar het certificaat van de Duitse keuringsdienst TÜV garandeert dat plantaardige materialen zijn gebruikt.
Overigens verschillen de duurzame steentjes van BanBao in een belangrijk opzicht van Lego-steentjes. Lego gebruikt acrylonitril-butadieen-styreen (ABS) op basis van aardolie, een sterk en stijf plastic dat ervoor zorgt dat Lego-steentjes zo lekker op elkaar klikken. BanBao gebruikt een plantaardige variant van polyethyleen (PE), dat doorgaans veel zachter is. Bolck: 'Dat is eigenlijk het bijzondere: het is BanBao gelukt om bio PE te maken dat in gebruik erg lijkt op ABS. Lego zoekt naar een plantaardige vervanging van fossiel ABS, en dat heeft bij mijn weten nog niemand gevonden.' Bolck twijfelt er niet aan dat Lego daarin zal slagen: 'Met bioplastics kun je in principe alle fossiele plastics vervangen.' In ieder geval hebben Van Bommel en De Waal de Deense reus de loef afgestoken bij het vinden van een plantaardig alternatief.
Praktijktest: klikken de concurrenten net zo lekker?
De twee zeer ervaren Lego-experts in huize Nieuwenhuis (9 en 7 jaar oud) vinden het milieu heus belangrijk en 'biodinges' reuze interessant, maar wat ze vooral willen weten: spelen de duurzame steentjes van BanBao net zo lekker als de fossiele van Lego? Het testpakketje wordt gretig uitgepakt. 'Ze voelen iets zachter', zegt de een. 'De kleur is ook iets minder fel', vindt de ander. De blokjes van BanBao zijn iets hoger maar klikken goed op die van de concurrent. Welke zijn fijner? Het maakt ze weinig uit, hoewel het voor het te bouwen huis jammer is dat ze niet dezelfde hoogte hebben. Maar na een kwartiertje spelen merken de experts nauwelijks verschil - ze zijn nagenoeg hetzelfde.