De route soleil van Nederland
Snelwegen zijn lelijk en vervuilend. Wat nu als snelwegen zelf schone energie opwekken? Wie weet rijden we straks in onze elektrische auto op de energie die wordt geproduceerd door de snelweg waarop we rijden.
Vorige maand gaf minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu het startsein voor de aanleg van 'de eerste energieneutrale snelweg van Nederland'. Langs de A6 bij Almere worden zonnepanelen geplaatst die de stroom leveren voor matrixborden en verlichting langs de weg.
De zonnepanelen bij de A6, geplaatst in een ovaalvormige zonneweide bij het knooppunt met de A27, passen in het streven van Rijkswaterstaat om in 2030 het Nederlandse water- en hoofdwegennetwerk volledig energieneutraal te hebben gemaakt. Alle energie die Rijkswaterstaat gebruikt voor bijvoorbeeld kantoren, schepen, auto's, sluizen, bruggen of snelwegen, wil de rijksdienst opwekken op het eigen areaal.
"Op termijn is het mogelijk om de hele rijksoverheid van elektriciteit te voorzien, geproduceerd op het areaal van Rijkswaterstaat"
'Maar we hebben voldoende mogelijkheden om ook voor anderen energie op te wekken,' zegt Ernst Menten, adviseur duurzame energie van Rijkswaterstaat. 'Zo is het op termijn mogelijk om de hele rijksoverheid van elektriciteit te voorzien. Elk overheidsgebouw, van rechtbank tot legerkazerne, krijgt dan elektriciteit die is geproduceerd op het areaal van Rijkswaterstaat. Daarnaast laten we derde partijen toe. Denk aan energiebedrijven die op ons grondgebied groene stroom produceren voor burgers en bedrijven, bijvoorbeeld voor laadpalen voor elektrische auto's. In dat geval levert de snelweg dus de groene stroom die je elektrische auto verbruikt.'
Kosten
Wat de groene ambities van Rijkswaterstaat kosten, is nog niet duidelijk. Menten: 'De extra investeringen die nodig zijn voor de productie van groene stroom op Rijkswaterstaatterreinen kunnen waarschijnlijk slechts deels worden terugverdiend. Het terugverdienpercentage is mede afhankelijk van technische ontwikkelingen en de stroomprijs.'
Rijkswaterstaat wil duurzame stroom opwekken bij snelwegen, maar ook bij dammen, dijken, bruggen en sluizen. Verschillende technieken kunnen een rol spelen, waaronder windmolens en biogas gemaakt van gemaaid bermgras. Menten: 'Veiligheid en bereikbaarheid blijven voorop staan, die primaire functies moeten wij garanderen. Per geval kijken we welke techniek het best kan worden ingezet, maar vaststaat dat zonnepanelen een belangrijke rol zullen spelen.'
Fantastisch
Wim Sinke, manager programmaontwikkeling bij ECN en hoogleraar zonne-energie aan de Universiteit van Amsterdam, vindt de zonnewegen 'fantastisch'. Sinke: 'Nederland wil in 2050 grotendeels zijn overgestapt op duurzame energie. Om dat te halen zullen we alle zeilen moeten bijzetten en innovatief moeten denken. Juist in Nederland zijn snelwegen een uitstekende locatie om met zonnepanelen energie op te wekken.' In het dichtbevolkte Nederland is ruimte immers schaars. Sinke: 'Zonnepanelen hebben als groot voordeel dat ze ruimte 'meervoudig gebruiken': denk aan daken van gebouwen, maar ook aan snelwegen.'
"Juist in Nederland zijn snelwegen een uitstekende locatie om met zonnepanelen energie op te wekken"
Zo kun je de bovenste helft van geluidsschermen bedekken met zonnepanelen of ze er volledig in integreren. Ook kun je panelen in de berm plaatsen, op taluds en wellicht op de vangrails. Op termijn is het waarschijnlijk zelfs mogelijk zonnepanelen ìn het wegdek te plaatsen, zoals bij fietspad SolaRoad dat door onder andere TNO wordt ontwikkeld. Sinke: 'Wat de beste toepassing is, hangt van de locatie af. Het belangrijkste is dat we ervaring opdoen en dat er inspirerende voorbeelden komen.'
1.250 kilometer
Wiep Folkerts heeft al enige ervaring opgedaan. Folkerts is directeur van SEAC, een onderzoekscentrum gericht op zonne-energie. Met onder andere bouwfirma Heijmans testte hij bij Den Bosch een geluidsscherm met geïntegreerde zonnecellen die zowel aan de voor- als achterkant licht opvangen. De proef verliep succesvol, en dat biedt een zonnig perspectief. Nederland telt circa 1.250 kilometer aan geluidsschermen langs spoor- en snelwegen. Eén kilometer zonnegeluidsschermen kan 200 huishoudens van elektriciteit voorzien of één elektrische auto 4 miljoen kilometer per jaar laten rijden.
In totaal kan langs Nederlandse snelwegen circa 5 gigawatt aan zonnestroomvermogen geplaatst worden, schat Folkerts in. 'Nederland wil in 2023 10 gigawatt zonne-energie capaciteit hebben, dus snelwegen kunnen een forse bijdrage leveren aan de energietransitie.'
"In totaal kan langs Nederlandse snelwegen circa 5 gigawatt aan zonnestroomvermogen geplaatst worden"
In 2018 wordt langs de A50 bij Uden een proef gedaan met een 400 meter lange energieproducerende geluidswal. Onderzocht wordt of de energiecoöperatie van de woonwijk die vlak achter deze zonnepanelen ligt, met deze geluidswal groene stroom kan produceren. Het traject is Noord-Zuid gelegen, wat op het eerste gezicht geen handige keuze lijkt: de zonnepanelen staan niet op het zuiden gericht. Folkerts: 'Dat is juist een pluspunt. Als alle Nederlandse zonnepanelen op het zuiden zouden liggen, leveren ze op hetzelfde moment - het middaguur - hun piekvermogen, terwijl de vraag naar elektriciteit dan niet het grootst is. Als er ook een paar op het westen of oosten staan, maakt dat het energienetwerk stabieler.'
Worden zonnepanelen langs de snelweg niet snel vies van vuil, roet en fijnstof, en daardoor minder productief? Folkerts: 'Jawel, maar ze worden niet viezer dan gewone geluidsschermen. Die moet je ook af en toe schoonmaken, dus dat is geen extra kostenpost.' Het is juist efficiënt om zonnecellen in geluidsschermen te integreren, zegt Folkerts. 'Naast meervoudig ruimtegebruik heb je ook meervoudig materiaalgebruik. Voor zowel zonnepaneel als geluidsschermen heb je bijvoorbeeld een fundering nodig. Ook installatie- en onderhoudskosten combineer je. Die snelwegen en geluidsschermen liggen er toch al. Dan kun je ze net zo goed groene energie laten opwekken.'