Evert Nieuwenhuis

Honderd procent duurzame energie van eigen bodem – hoe groen wil je het hebben? Maar ook groen komt in gradaties. Welke energieleverancier is de groenste?

Mijn elektriciteit wordt opgewekt door Bernard en Karin Kadijk. Met hun zoon en dochter wonen ze op een boerderij in Middenmeer, in de kop van Noord-Holland. Op zeventig hectare verbouwen ze op duurzame wijze suikerbieten, aardappels en tarwe. Op hun erf staat een windmolen van vijftig meter hoog die stroom produceert voor 600 huishoudens, waaronder dus dat van mij.

Ik ken Bernard en Karin niet, maar ik krijg geregeld een uitnodiging om eens te komen kijken. Lijkt me leuk – zeker als ik ook die windmolen mag beklimmen – maar het is er nooit van gekomen. Een paar jaar geleden werd ik klant bij Vandebron, die elektriciteit van producenten als de familie Kadijk verkoopt.

Je kunt kiezen van wie je elektriciteit afneemt en de Kadijkjes leken me prima mensen. Bovendien rijd ik geregeld langs hun polder en ik stelde me voor dat ik dan naar die windmolen zou kijken en denken: kijk, die staat daar mooi voor mij te draaien.

Honderd procent duurzame energie van eigen bodem, en dan steun je ook nog eens een biologisch boerend gezin – hoe groen wil je het hebben? Maar uit het Onderzoek duurzaamheid Nederlandse stroomleveranciers van de Consumentenbond, Greenpeace, Natuur & Milieu en Wise (oktober 2016) blijkt dat Vandebron niet eens de groenste is. Het kreeg een 9,6 als eindoordeel, terwijl drie andere leveranciers een 10 kregen.

Hoe kan elektriciteit van dat winderige, biologische boerenerf in Middenmeer niet volledig groen zijn? Het Geweten – het groenste jongetje van de klas – wil natuurlijk grasgroene energie. Wat is dan wel de groenste energieleverancier? En hoe groen is groen?

Sjoemelstroom
Overstappen op groene energie is met afstand de makkelijkste manier om je ecologische voetafdruk substantieel te verkleinen. Bijna een vijfde van alle CO 2 -uitstoot van een gemiddeld huishouden (waaronder voeding, kleding, vervoer et cetera) komt voor rekening van gas en elektra. Overschakelen naar volledig groene energie levert dus in één klap een reductie op van bijna 20 procent. Met een paar muisklikken (meer houdt overstappen echt niet in, en nee, je komt geen moment zonder elektriciteit of gas te zitten) haal je elk nieuw kabinet rechts in: de Nederlandse doelstelling is om in 2020 16 procent minder CO 2 uit te stoten dan in 2005.

Goed, je wilt ook overstappen. Maar let op: veel groene stroom is sjoemelstroom. Dat zit zo: iedereen krijgt dezelfde elektriciteit uit het stopcontact, een mix van groene (zoals wind en zon), grijze (gas) en roetzwarte (kolen)stroom. Om stroom als groen te mogen verkopen, moet je energiemaatschappij het zelf produceren of een Garantie van Oorsprong (Gvo) hebben gekocht van groene producenten. Maar in Nederland is de vraag naar groene stroom veel groter dan de productie ervan. In 2015 koos 58 procent van de Nederlandse huishoudens voor groene stroom, wat gelijk staat aan circa 112 procent van de hier opgewekte duurzame elektriciteit. Ongeveer 90 procent van de in Nederland gekochte Gvo’s komen van Scandinavische waterkrachtcentrales. Dit is groene stroom, maar deze centrales staan er al decennia en hebben dus niets te maken met nieuwe investeringen in die noodzakelijke maar o zo trage transitie naar duurzame energie.
Wij gebruiken Noorse groene stroom, de Noren onze grijze/zwarte stroom.

Eigenlijk wordt deze stroom twee keer als groen verkocht. Noorse consumenten zijn namelijk helemaal niet geïnteresseerd in Gvo’s, omdat zij allang weten dat hun elektriciteit grotendeels groen is.

Het wordt aan hen dan ook niet als groene, maar als gewone stroom verkocht, waardoor de bijbehorende Gvo’s naar Nederlandse consumenten gaan. Met andere woorden: wij gebruiken Noorse groene stroom en de Noren onze grijze en zwarte stroom, zonder dat Noorse consumenten dat weten. Bovendien zijn er op de Europese markt zoveel spotgoedkope Gvo’s te koop dat ze geen enkele prikkel vormen om extra te investeren in duurzame stroom. Kortom: van sjoemelstroom (reguliere stroom met Gvo’s) wordt de wereld geen spatje schoner.

Houtsnippers bijgestookt
Wie wil bijdragen aan de energietransitie koopt daarom in Nederland opgewekte groene stroom. Maar niet alle groene stroom is even groen. Wind en zon zijn groene, oneindige bronnen (de productie van zonnepanelen en windmolens kost grondstoffen en energie, maar slechts een fractie van wat productie, distributie en verbranding van fossiele brandstoffen kost), biomassa is dat om diverse redenen niet altijd. Zo worden in kolencentrales Amerikaanse houtsnippers bijgestookt, mede dankzij een belachelijk genereuze subsidie van minister Kamp. Hierdoor worden kolencentrales indirect gesubsidieerd en blijven ze langer open, terwijl ze het meest vervuilen en zo snel mogelijk moeten worden gesloten (ook als ze nog maar net in bedrijf zijn, meneer Kamp). Andere vormen van biomassa kunnen groener zijn, maar het blijft niet ideaal.

Dit is overigens de reden waarom Vandebron geen 10 haalde in het onderzoek van de Consumentenbond en consorten: 10 procent van hun elektriciteit is opgewekt met een vorm van biomassa.

Kernenergie blieven we overigens niet: de grondstoffen (zoals uranium) zijn eindig en ons nageslacht tot in pak ’m beet 102.017 na Christus met levensgevaarlijk afval opzadelen, is onverantwoord. Zoals je je kinderen leert: je ruimt je eigen rommel op. Overigens investeert Delta het meest in kernenergie, dus die mijdt u als de pest. De groenste keuze is zonne- en windenergie direct bij de producent gekocht of door de leverancier zelf opgewekt.

Maar zelfs als je stroom koopt die gegarandeerd met Nederlandse windmolens is opgewekt, schuilen er nog addertjes onder het gras. Essent verkoopt bijvoorbeeld sjoemelstroom (een beetje wind, een beetje ­biomassa en heel veel stroom met Noorse waterkrachtcertificaten) maar ook ‘100% Nederlandse windenergie’. Op zich prima, maar RWE, het Duitse moederbedrijf van Essent, investeert lustig in fossiele energie. Daar moeten jouw groene euro’s niet terecht komen – alsof een vegetariër sojaburgers koopt van een bedrijf dat de winst investeert in megastallen.

Dus?
We moeten af van fossiel en overstappen op duurzame energie – zo simpel is het. Den Haag talmt en taant en dus komt het des te meer aan op jou en mij. Kies voor groene koplopers die actief werken aan een transitie naar schone, toekomstbestendige energie. Een echt groene energiemaatschappij wekt zelf groene elektriciteit op (liefst wind- of zonne-energie) of koopt direct bij de bron met langjarige contracten die de groene producent zekerheid bieden. Zoals Bernhard en Karijn Kadijk, die nog wel wat huishoudens van stroom kunnen voorzien. <

De beste keuze volgens Vrij Nederland
Tussen haakjes de score in het Onderzoek duurzaamheid Nederlandse stroomleveranciers.

1. DE Unie (10)
Lokale energiebedrijven als Texel Energie of Amsterdam Energie – vaak particuliere initiatieven – verkopen via DE Unie hun groene elektriciteit direct aan consumenten. Je kunt ook lid worden van de coöperaties, zodat je meebeslist over nieuwe duurzame investeringen. Dit is mijn favoriet. Power to the people!

2. Qurrent (10)
Landelijke coöperatie (klanten worden lid) zonder winstoogmerk. Verkoopt hernieuwbare energie uit Nederland, deels uit eigen windmolenpark. Helpt je om energie te besparen en je eigen energie op te wekken. Je kunt ook financieel participeren in hun windmolens en zonneparken.

3. Pure Energie (10)
Honderd procent groene stroom (99% wind, 1% zon) van Nederlandse bodem. Levert alleen elektriciteit die opgewekt wordt door moederbedrijf Raedthuys, ontwikkelaar en beheerder van diverse windmolenparken en zonneprojecten.

4. Vandebron (9,6)
Je koopt groene stroom direct bij de bron, zoals boer Kadijk uit Middenmeer. Vandebron is tussenpersoon en heeft een groen verdienmodel: het maakt meer winst als jij minder elektriciteit verbruikt. Als klant betaal je namelijk een vastrecht en hoe meer klanten zij aan een bron kunnen koppelen (omdat ze minder stroom gebruiken), hoe meer Vandebron verdient. En uiteindelijk is de energie die je bespaart de meest duurzame.

5. Greenchoice (8,4)
Levert volledig groene stroom, maar voor een deel worden losse certificaten van zonne- en windstroom meegeleverd, die geen productie van groene energie in Nederland stimuleren.

Gebaseerd op elektriciteit; gas is buiten beschouwing gelaten (de verschillen op dit vlak zijn klein).