Torretjes voorkomen natuurramp in Victoriameer
Het uitzetten van een lokaal torretje lijkt de vernietigende opkomst van de uitheemse waterhyacint in het Victoriameer te stoppen.
Gedurende tien jaar rukte de waterhyacint (eichhornia crassipes) op in het immense Victoriameer. Door zijn snelle vermenigvuldiging vormde de plant omvangrijke ‘tapijten’ op het water. Andere planten werden verdrongen en zakten naar de bodem. Hierdoor, gecombineerd met het blokkeren van zonlicht door de drijvende planten, veranderde de samenstelling van het meer dramatisch. Het water bevat minder zuurstof, waardoor het onleefbaar wordt voor andere planten en dieren. De biodiversiteit is in de laatste tien jaar schrikbarend afgenomen.
Ook vissers- en transportbedrijven werden lamgelegd, want waar de waterhyacint woedt is varen onmogelijk. En ook diep landinwaarts zijn de gevolgen voelbaar. De wildgroei legde de waterkrachtcentrale bij Owen Falls, Uganda’s belangrijkste energiebron, regelmatig stil.
Maar het tij is gekeerd. Charles Sebukeera, woordvoerder van het National Environmental Management Authority (Nema): ‘Sinds 1993 bestrijden we de waterhyacint op twee manieren: mechanisch en biologisch. De planten worden op urgente plekken uit het water geschept, zoals bij de Owen Falls centrale, en op het land gedumpt. Maar voor de langere termijn hebben we gekozen voor het grootschalig uitzetten van een klein diertje: een kever van de familie neochetina. Die zijn gek op waterhyacint en vreten hem op.’
De kever hield de waterhyacint enigszins in bedwang, maar lang niet afdoende. In 1995 was 80 procent van de Ugandese kustlijn bedekt door de waterhyacint, terwijl zo’n vierduizend hectare op het meer ronddobberde. Er gingen steeds meer stemmen op voor chemische bestrijding. Sebukeera: ‘Maar wij waren daar tegen. De gevolgen voor mens en dier in en rond het meer zijn onvoorspelbaar.’ Gelukkig bood de natuur eigenhandig redding. Sebukeera: ‘Tot onze verbazing ontdekten we zo’n twee jaar geleden dat de oorspronkelijke vegetatie de uitheemse waterhyacint te lijf ging, en dan met name het zogenaamde hippo grass. Dat is waterriet dat doorgaans langs de kust groeit omdat het kalm water nodig heeft. Door de grote hoeveelheden waterhyacint langs de kust wordt het water echter zo kalm dat het riet verder het meer in kan groeien. Omdat het veel stugger is dan de waterhyacint raakt deze bekneld tussen de harde stengels van dit zogeheten nijlpaardengras, waardoor de plant verzwakt raakt en de kever nog meer op kan vreten. Momenteel is de hoeveelheid waterhyacint langs de kust meer dan gehalveerd vergeleken met 1995. De waterhyacint zal nooit meer uit het meer verdwijnen, maar is nu wel beheersbaar geworden.’
De Owen Falls centrale draait inmiddels weer op volle toeren. Kleven er geen risico’s aan het oprukkende riet en de vraatzuchtige kevers? Sebukeera: ‘Uit onderzoek blijkt dat de kevers alleen van waterhyacint leven en van niks anders. Het riet veroorzaakt echter nieuwe problemen. De karakteristieke kleine baaitjes verdwijnen. Daarnaast blijft slib en afval achter het riet hangen.’ Dat laatste kan heel vervelend worden, want Uganda’s hoofdstad Kampala loost bijvoorbeeld haar riolering rechtstreeks in het meer. Sebukeera: ‘Dat is erg jammer, maar niet te vergelijken met de schade die de waterhyacint heeft aangericht.’